دارو Drug در دانش پزشکی به هر ماده‌ای که برای درمان، تسکین علائم، تشخیص بیماری یا پیشگیری از آن به کار رود و بر ساختار یا کارکرد ارگانیسم زنده اثر گذارد و پس از ورود به بدن عملکرد بدن را تصحیح کند، گفته میشود. در تعریفی دیگر دارو به ماده ای گفته میشود که با اثر بر گیرنده ای خاص در داخل، خارج یا دیواره سلول باعث شروع یا مهار عملکردی خاص میگردد و قدرت اثر دارو با میزان و تعداد این تعامل نسبت مستقیم دارد. البته داروهایی که محل اثر موضعی دارند مانند آنتی اسیدها و ضدعفونی کننده های موضعی و مواد حاجب در این تعریف نمی‌گنجند.
دارو ممکن است منشأ طبیعی (گیاهی یا حیوانی) داشته باشد یا اینکه به‌طور مصنوعی تهیه شود. داروهای شیمیایی معمولا در آزمایشگاه و به دست پزشکان یا دارو سازان کشف شده و پس از تحقیقات کافی و تأیید مراجع رسمی در کارخانه‌های داروسازی تولید می‌گردند.
مصرف دارو ممکن است به صورت خوراکی (قرص و شربت)، مالیدنی (پماد و قطره)، استنشاقی (از راه تنفس) یا تزریقی (آمپول) باشد. به محل فروش دارو داروخانه گفته میشود. داروها به چهار صورت معدنی، حیوانی، گیاهی یا شیمیایی وجود دارند.
همچنین می‌توان داروها را به دو بخش مجاز و غیرمجاز (مانند برخی مخدرها طبقه‌بندی کرد.
داروها اصولاً باید در شرایط ویژه‌ای نگهداری شوند و تاریخ مصرف مشخصی دارند. نحوه مصرف دارو و چنده‌گذاری دوز مصرفی) آن در نسخه پزشک معالج مشخص میشود. برخی داروهای ساختنی که به آن‌ها داروهای جالینوسی نیز گفته میشود در داروخانه با نسخه پزشک و از ترکیب چند ماده دارویی ساخته میشود.
یک دارو معمولاً دارای نقطه دریافت متفاوتی نسبت به جایگاه عمل خود است. مثلا قرصهایی که برای درمان سردرد به کار می‌روند، اگرچه از طریق دهان دریافت می‌شوند اما جایگاه عمل آن‌ها مغز است؛ بنابراین یک داروی پذیرفته و عملی شده، دارویی است که اولاً خواص لازم برای انتقال از سایت ورودی به جایگاه عمل منظور را داشته باشد و ثانیاً در زمان معقول از بدن دفع شود. البته برخی داروها مانند داروهای موضعی پوستی و افشانه‌های تنفسی مکان اثر نزدیک به محل دریافت دارند.
داروها می‌توانند در شرایط استاندارد دما و فشار یا (STP) در سه حالت گاز مثل نیتروزاکسید، مایع مثل لیدوکایین و جامد مثل آسپرین موجود باشند. این شرایط تعیین کننده نحوه ورود و دریافت آن‌ها در بدن انسان است. برای مثال برخی داروهای مایع به راحتی در دمای اتاق تبخیر می‌شوند و می‌توانند به همان شکل تنفس شوند همانند (هالوتان). طبقات گوناگون داروهای آلی در داروشناسی و داروسازی مورد بررسی قرار می‌گیرند. بسیاری از داروها بازها و اسیدهای ضعیف هستند. این داروها به وسیلهٔ خود بدن هدایت می‌شوند. زیرا تفاوت pH در اجزای مختلف ممکن است درجه یونش این قبیل داروها را تغییر دهد.
یکی از شایعترین انواع مسمویت مربوط به مسمومیت دارویی است در جهان خواب‌آورها، مسکن‌ها و داروهای ضدافسردگی که سیستم اعصاب مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد در زمره مهم‌ترین داروهای مسومیت آفرین قرار دارند. در ایران نیز داروها، نخستین عامل مسمومیت در کشور به‌شمار می‌روند. مسکن‌های غیرمخدر، تب برها و داروهای ضد رماتیسمی، اولین دسته داروهای ایجادکننده مسمومیت در ایران هستند و پس از آن داروهای دسته اعصاب و روان مانند داروهای خواب‌آور و ضد صرع قرار دارند.
پیشینه تاریخی
استفاده از داروها در تسکین درد و دفع مرگ ریشه در خرافات قدیمی دارد که ارواح خبیث را مسبب بیماری‌ها می‌داند. در فرهنگ‌های قدیمی اعتقاد به نیروی شفابخش شخصیت‌های اسطوره‌ای، به‌ویژه آسکولاپیوس، پسر آپولو، وجود داشته است. نوشته‌های پاپیروس که ما را به ابتدای تاریخ مکتوب در دره نیل بازمی‌گرداند حاوی فرمول داروهایی با بیش از 35 جزء شامل فراورده‌های گیاهی، حیوانی و معدنی است. برخی مواد معدنی مانند گوگرد، منگنز و جوش‌شیرین هنوز در سیاهه داروهای معمول وجود دارد. بقراط و جالینوس، این دو حکیم یونانی تلاش کردند به درمان، سیمایی عقلایی بخشند تا اسرارآمیز. در سال 1937 استفاده از اتیلن گلیکول در سولفانیل آمید موجب مرگ بیش از یک‌صد نفر شد و این حادثه باعث شد در سال 1938 قانون غذا و دارو اصلاح شود. بر اساس این اصلاحیه هر داروی جدید پیش از ورود به بازار باید تحت وارسی قرار گیرد و ایمنی آن تائید شود. پیدایش آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به اصلاحیه سال 1941 شد که بر اساس آن باید سالم بودن هر قسمت آنتی‌بیوتیک تولیدشده مورد تأیید قرار گیرد. اصلاحیه سال 1951 داروها را به دودسته تجویز و آزاد تقسیم کرد. داروهای تجویزی داروهایی هستند که داروخانه‌های مجاز بر طبق نسخه پزشک، دندان‌پزشک یا دامپزشک مجاز به عموم عرضه می‌کنند و شامل داروهایی است که احتمال داده میشود خطرناک باشند یا به‌غلط استفاده شوند. داروهای آزاد از طریق داروخانه‌ها یا سایر فروشندگان بدون نسخه پزشک فروخته میشود. درهرحال چنین ایمن‌سازی‌هایی نتایج نامطلوبی به دنبال دارد، به‌طوری‌که امروزه برای تولید و انجام آزمون‌های مربوط به دارویی جدید به بیش از هفت سال زمان نیاز است. انجام چنین عملیاتی به‌طور متوسط 8 تا 10 میلیون دلار هزینه‌بر می‌دارد. شرکت‌های تولیدی به‌منظور جلوگیری از رقابت باید بلافاصله داروی جدید خود را به ثبت برسانند. ثبت اختراع‌ها تنها 17 سال اعتبار دارند و چنانچه 7 سالی را که پیش از ورود دارو به بازار صرف آزمون‌های مربوطه شده است کسر کنیم، تنها حدود 10 سال باقی می‌ماند تا تولیدکننده بتواند در این مدت دست‌کم 8 میلیون دلار خود را جبران کند. این امر باعث محدود شدن ورود تعداد زیادی از داروهای جدید به بازار میشود و تنها آن دسته از داروهایی موفق خواهند بود که از توان فروش بالایی برخوردار باشند. در قرن‌های گذشته بخش عمده‌ای از داروهای مصرفی را ترکیبات طبیعی که اغلب از گیاهان استخراج می‌شدند تشکیل می‌داده است. معلوم شده است که چنین ترکیباتی باید خالص باشند و در دهه‌های اول صنعت نوین داروسازی، تلاش‌های زیادی برای جداسازی و خالص‌سازی ترکیبات خاصی که از گیاهان و حیوانات استخراج می‌شدند انجام‌گرفته است. استفاده از حلال‌های خاص نظیر آمونیاک بدون آب، الکل‌های گوناگون، استرها و هیدروکربن‌ها نیز حائز اهمیت‌اند. رزین‌های تبادل یون استخراج و خالص‌سازی محصولات خاص مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و آلکالوئیدها را سهولت می‌بخشد. استریل کردن و بسته‌بندی خاص برای بسیاری از داروها امری ضروری است.
مجمع داروسازان آمریکا استانداردهایی برای خلوص بسیاری از داروهای تجویزی و آزاد وضع کرده است. این استانداردها در آخرین جلد فارماکوپیایی آمریکا درج‌شده است. داروهایی که این استانداردها برای آن‌ها اعمال‌شده است با علامت USP مشخص‌شده‌اند. داروهایی که برای آن‌ها استانداردهای معتدل‌تری اعمال‌شده است در National Formulary درج شده‌اند و به اعلامت NFمشخص می‌شوند.
درنتیجه پژوهش‌های زیادی که مؤسسات دارویی انجام داده‌اند مواد شیمیایی خالص سنتزی جایگزین بسیاری از داروهای قدیمی شده‌اند که از استخراج ترکیبات طبیعی باشند یا نباشند. برخی از داروهای خالص مانند مُرفین، کدئین و رِزِرپین که مورد تقاضای همیشگی پزشکان است هنوز رواج دارد. تاکنون هیچ داروی مشابه سنتزی نتوانسته است کاملاً جایگزین این مواد گردد.
درگذشته، صنایع دارویی اغلب از گیاهان و حیوانات به‌عنوان منابع تأمین‌کننده داروها استفاده می‌کردند. این صنایع به‌منظور تولید داروها فرایندهای حیاتی گیاهان یا حیوانات، به‌ویژه میکروارگانیسم‌ها، را به کار می‌گیرند. از میان این فرایندها، تخمیر جایگاه ویژه‌ای دارد. در تخمیر، میکروارگانیسم‌ها در شرایط کنترل‌شده می‌توانند رشد کنند و اغلب، مواد شیمیایی پیچیده و ارزشمندی را تولید نمایند. برخی از فرایندهای سنتزی یا نیمه سنتزی می‌توانند با فرایندهای حیاتی رقابت کنند. در تولید ریبوفلاوین و کلرامفنیکول فرایندهای حیاتی و سنتز شیمیایی هر دو مقرون به صرفه‌اند. ویتامین B12 از تخمیر به دست می‌آید.
اصطلاح آنتی‌بیوتیک‌ها (پادزیست) بنا به تعریف واکسن ماده‌ای است که از میکروارگانیسم‌ها تولید میشود و مقدار کمی از آن می‌تواند مانع از رشد یا حتی از بین رفتن سایر میکروارگانیسم‌ها شود. تقریباً 3000 ماده در این طبقه‌بندی قرار می‌گیرند ولی تنها حدود 70 عدد از آن‌ها دارای ترکیب لازم برای ایمنی بیماران، تأثیر ضد میکروبی و پایداری هستند. پنی‌سیلین‌ها، اریترومایسین، تتراسیکلین و سفالوسپورینها در میان پرمصرف‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها قرار دارند تغییرات مصنوعی در آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی امکان تولید محصولات گوناگونی را فراهم می‌سازد که خواص درمانی عالی دارند. آنتی‌بیوتیک‌ها مشکلات زیادی برای شیمیدانان، میکروب شناسان و مهندسان شیمی فراهم می‌سازند، زیرا این مواد اغلب در برابر گرما ناپایدارند، گستره PH وسیعی دارند، تأثیر آنزیمها قرار می گیرند و عموماً در محلول تجزیه می شوند.
فراورده‌های زیست شناختی یعنی انواع ویروس‌ها، سرم‌درمانی، زهر، پادزهر یا فراورده‌های مشابه که برای پیشگیری، درمان یا مراقبت از بیماران و مصدومین به‌کاربرده می‌شوند. این فراورده‌ها از عمل میکروارگانیسم‌ها به دست می ایند و به‌منظور پیشگیری، درمان و تشخیص عفونت‌ها و بیماری‌های حساسیت‌زا استفاده می‌شوند. اهمیت آن‌ها با ورود واکسن‌های سرخک به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافت. فراورده‌های زیست‌شناختی به دلیل ایجاد مصونیت در برابر عفونت‌ها و جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیر بسیار ارزشمندند.
میزان تولید سالانه استروئیدها پیوسته در حال افزایش است. استروئیدهایی را که در پزشکی کاربرد دارند می‌توان به انواع عمده کورتیکوئیدها، آندروژنهای آنابولی، هورمون‌های پروژسترونی و هورمون‌های استروژنی تقسیم‌بندی کرد. بیشتر هورمون‌هایی که در پزشکی امروزه فروخته و استفاده می‌شوند به طریق سنتزی تولید می‌گردند. از استروئیدهای طبیعی زمانی استفاده میشود که روی آن‌ها تغییرات شیمیایی صورت گرفته باشد.
تمامی حقوق این سایت متعلق به درمانگاه تخصصی پوست و مو اکسیر می باشد . Copyright © 2018
